تاریخ اماکن مکه ومدینه(30): ازکتاب حرمین شریفین نوشته حجت الاسلام علی اسماعیلی کریزی
منتخبین خداوند از اصناف مختلف
هرچند ، همه کائنات وموجودات ، مخلوق خداوند تبارک وتعالی ا ست ولطف رحمت او نبست به تمامی آنها یکسان است لکن برخی از اشیاء و موجودات برمبنای حکمت وی دارای ویژه گی خاصی آفریده شده اند وجزء برگزیدگان ذات اقدس الهی هستند،در این رابطه از پیامبر گرامی اسلام ص) نقل شده است که فرمودند :خداوند از هر صنفی چهار تای آنرا انتخاب کرده است ، از ملائکه : جبرئیل،میکائیل،اسرافیل وملک الموت ، واز انبیا ء چهار نفر رابرای شمشیر(جنگ ومبارزه باشمشیر ودرگیری بادشمن) انتخاب نموده است : حضرت ابراهیم ع ) ، حضرت داودع)،حضرت موسی ع) ومن (پیامبر خاتم ص) .واز بیوتات :آدم ونوح وآل ابراهیم وآل عمران رابر عالمیان برگزیده است.واز شهر ها :تین وزیتون وطور سینین وهذاالبلد الامین .یعنی :مدینه وبیت المقدس وکوفه ومکه واز زنها : مریم وآسیه وخدیجه وفاطمه.واز حج: احرام وطواف و قربانی وصدای ناله مردم به تلبیه ،واز ماه ها :رجب وشوال و ذی قعده وذی حجه ، واز ایام:روز جمعه وروز ترویه وروز عرفه وروز قربانی را انتخاب کرده است.[1]
دعوت به حج توسط ابراهیم
در تفسیر آیه شریفه واذن فی الناس بالحج .......از علی بن ابراهیم قمی نقل شده است : هنگامی که ابراهیم ع) از ساخت خانه خدا فارغ شد ، خداوند به او امر فرمود :به مردم اعلام کن وآنهارا جهت انجام حج دعوت نما ، ابراهیم ع) عرض کرد:پرورد گارا، صدای من به جائی نمی رسد ،خداوند فرمود : اعلام با تو، ورساندن صدا بامن. ابراهیم ع) بالای مقام رفت (در آن روز مقام ابراهیم چسبیده به بیت بود.) در این هنگام مقام به امر خداوند رشد کرد وهمانند گلدسته ای مرتفع گردید وابراهیم را بالابرد ،طوریکه از کوه ها بلند تر شد .سپس ابراهیم ع) انگشت خود را داخل دو گوش قرار داده وگاهی صورتش را به طرف شرق وگاهی به طرف غرب چرخانده وندا داد : ای مردم حج بیت العتیق بر شما نوشته شده است ، به خدای خود پاسخ دهید ، از زیر در یاهای هفتگانه واز بین مشرق ومغرب تاجائی که خشکی وخاک وجود دارد واز اطراف آنها، یعنی از همه روی کره زمین واز پشت پدران ورحم مادران پاسخ به تلبیه بلند شد و می گفتند : لبیک اللهم لبیک ، بعد فرمودند: آیا نمی بینی آنهائی را که می آیند ولبیک می گویند(همان کسانی هستند که آن روز به ندای ابراهیم لبیک گفته اند) ،پس اشخاصی که از امروز تاروز قیامت حج می روند همان کسانی هستند که دعوت خدارا در آن روز پاسخ داده اند ، واین معنای قول خدا است :فیه آیات بینات مقام ابراهیم ، یعنی ندا وفریاد، ابراهیم ع) بربالای مقام برای دعوت مردم به حج،[2]
علت تلبیه(لبیک گفتن)
یکی از شعار های بسیار زیبای مراسم حج وعمره وفریاد های برخاسته از عمق وجود حاضرین در این همایش بزرگ الهی تلبیه است، یعنی لبیک گفتن و پاسخ مثبت دادن در جواب کسی که آنها را فراخوانی کرده است وهر لبیک معادل دو مرتبه بلی گفتن است وشاید علت تکرار پاسخ ، این باشد که انسان سال های زیادی را چشم به راه این دعوت بوده،و مدتها ئی را به انتظار چنین روزی سپری کرده است ،او بی صبرانه مشتاق ملاقات باپرودگار است ،همینکه صدای دعوت معبودش گوش دلش را نوازش می دهد ،همه شؤنات مادی را فراموش کرده،از خود بی خود شده، سر از پا نشناخته وبدون هیچ گونه تأملی ،می گوید : بلی،بلی، آمدم ،همانند مادر وپدری که فرزندی ، غایب، دارند ،ده سال ،بیست سال ،سی سال، ازوی بی خبرند ،آنی وکمتر ازآنی از یاد ونام اوغافل نیستند ، تجسم چهره او مونس ایام غربت پدروهمراه تنهائی شبها ی مادر است ، ذکر او زمزمه دعای نیمه شب آنان،هربادی که می وزد ودرب منزل به می خورد ،یا هرزنگی که به صدا درمی آید یاهر نامه ای که توسط پست چی می رسد ،دل آنهارا می لرزاند باخودمی گویند شاید فرزندمان باشد، یعقوب وار اشک می ریزندودرفراق یوسف شان صبر جمیل را پیشه خود قرار داده و از رحمت خداوند مأیوس نیستند ،حالا ، در این لحظات حساس که ، پدر ومادری دل شکسته وامید وار ، چشم به راه ، درمنزل باهم نشسته وتمامی فکر،وذکر آنها یاد ونام عزیزشان ، می باشد،یک مرتبه زنگ درب به صدا در آید ،مادر می پرسد ، کیه ،صدائی آشنا به گوشش می رسد ،منم ،مادر منم فرزندتان فلانی ،این پدر ومادر منتظرو مشتاق دیدار، چه حالی پیدا می کنند، به یقین ، چندین مرتبه پاسخ می دهند بلی ،بلی، بلی،بلی، آمدیم ، سراز پا نشناخته،هرچه در دست دارند بر زمین انداخته ،باسروپای برهنه، باسرعتی هرچه تمام خودرا جلو درب می رسانند،تامحبوب خود را ملاقات کرده وی را در آغوش محبت کشند وقدری آرامش یابند، بنابراین عاشقان ودلباختگان ملاقات با پرودگار سراسیمه به دیار حق شتافته همه مظاهر مادی را پشت سر گذاشته وبه ندای ابراهیم اوباشعار خاص لبیک اللهم لبیک پاسخ مثبت می دهند. در این رابطه روایات متعدی وجود دارد،که به برخی از آن ها اشاره می شود ،راوی می گوید ،ازامام صادق ع)در مورد علت تلبیه سؤال کردم ، فرمودندع) : هنگامی که خدا وند به ابراهیم ع) وحی کرد ، که در بین مردم اعلام کن برای ، حضور در مراسم حج ، پس ابراهیم ندا کرد واز تمامی اماکن صدای لبیک به ندای او بلند شد .[3]
ودرروایت دیگری نیز راوی می گوید، ازامام اباالحسن ع) در مورد تلبیه وعلت آن سؤال کردم فرمودند:مردم هنگامی که محرم می شوند ، خداوند آنهارا مورد خطاب قرار داده ومی فرماید :ای بندگان من هر آینه من آتش جهنم بر شما حرام کردم همان طور که شما برای من محرم شده اید (وچیز هائی را بر خود حرام کرده اید) ، ومردم پاسخ می دهند : لبیک اللهم لبیک ، واین جواب مردم به ندای خداوند است .[4]
دراین راستا، روایت دیگری نیز که مشابه راوایات فوق است می گوید: از امام صادق ع) سؤال کردم ، علت وجوب تلبیه چیست ؟ فرمودند: به علت اینکه خداوند به ابراهیم ع) دستور داد ، انجام فریضه حج را به مردم اعلان کن (وآنهارا به حج دعوت نما) پس از آن ابراهیم ع) روی بلندی قرار گرفت ومردم را با صدای بلند دعوت کرد وفریاد خودش را به گوش همگان رساند ، واز همه جا به ندای او پاسخ دادند ( وپاسخ مردم لبیک اللهم لبیک بود.)[5]
[1] -همان ج96 ص384
[2] -همان ج99 ص 182
[3] - عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ لِمَ جُعِلَتِ التَّلْبِیَةُ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَوْحَى إِلَى إِبْرَاهِیمَ ع وَ أَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجالًا فَنَادَى فَأُجِیبَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ یُلَبُّون . همان ح11
[4] -همان ص184 ح 10
[5] -همان